Το τελευταίο χρονικό διάστημα
Ορθολογισμός και όχι φληναφήματα για τον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης( Β.Ο.Α.Κ.)
Ζαχαρία Εμμανουήλ Δοξαστάκη*
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, στην τοπική ειδησεογραφία, ξεχωριστή θέση καταλαμβάνει , η ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη μελέτη και την κατασκευή του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης( Β.Ο.Α.Κ.).
Στη συζήτηση και αντιπαράθεση αυτή η Κυβέρνηση και η Αξιωματική Αντιπολίτευση πρωταγωνιστούν με διάφορα αμάχητα ή μαχητά επιχειρήματα, για την υποστήριξη των διαφορετικών απόψεων και προσεγγίσεων τους για το συγκεκριμένο έργο.
Το έργο αυτό είναι εμβληματικό , ιστορικής σημασίας και έχει καθοριστική συμβολή στην οικονομία του νησιού , αλλά και ευρύτερα της ελληνικής οικονομίας. Ο ΒΟΑΚ, το μεγάλο αυτό οραματικό , κοινωνικό και αναπτυξιακό έργο σχεδιάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 60 και είχε σκοπό τη σύνδεση των μεγάλων αστικών κέντρων, λιμένων , αεροδρομίων και την οικιστική και τουριστική ανάπτυξη του νησιού. Εκτείνεται σ’όλη τη Βόρεια Κρήτη, από το Καστέλλι Κισσάμου μέχρι τη Σητεία και έχει συνολικό μήκος 312 χλμ. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1960.
Αυτά τα πενήντα χρόνια που κύλησαν, η Κρήτη δεν ευτύχησε να αποκτήσει ένα σύγχρονο αυτοκινητόδρομο, όπως τα περισσότερα διοικητικά διαμερίσματα της Χώρας, παρά το ότι έχουν υλοποιηθεί, όλη αυτή την περίοδο, πολλά και σημαντικού ύψους χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχουν διατεθεί σημαντικοί εθνικοί πόροι από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων( ΠΔΕ). Οι ευθύνες είναι συγκεκριμένες και αφορούν όλες τις Κυβερνήσεις που πέρασαν από τον τόπο μας.
Σήμερα πρέπει να δούμε μπροστά, γιατί προέχει η ανάπτυξη της Κρήτης και η ανάσχεση και δραςτική αντιμετώπιση του θλιβερού φαινομένου της άδικης απώλειας πολλών αθώων ζωών, σε καθημερινή βάση, στο οδικό δίκτυο της Κρήτης. Επιβάλλεται η εκπόνηση, ενός συγκεκριμένου και ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος για την ολοκλήρωση των αναγκαίων μελετών του έργου , η ορθολογική επιλογή της αρχιτεκτονικής της διαγωνιστικής μεθόδου και διαδικασίας εκτέλεσης του έργου και η εξασφάλιση της σχετικής χρηματοδότησής του.
Η σημερινή Κυβέρνηση οφείλει, με δική της πρωτοβουλία και άμεσα , θα τόνιζα, να εκφράσει την βούλησή της , να επιβεβαιώσει το ενδιαφέρον της και να δεσμευτεί για την κατασκευή του συγκεκριμένου έργου, αλλά και να παρουσιάσει την πολιτική της για τον τρόπο και χρόνο υλοποίησης του ΒΟΑΚ. Οι στείρες αντιπαραθέσεις, οι ανούσιες τοποθετήσεις και συζητήσεις και οι πρόχειρες προσεγγίσεις για το σύνθετο και πολύπλοκο αυτό έργο, πρέπει να σταματήσουν και όλοι οι θεσμικοί παράγοντες να επικεντρωθούν στην προσπάθεια της ταχύτερης ολοκλήρωσης των μελετών και στην εξασφάλιση των κατά νόμο εγκρίσεων , που απαιτούνται, για να οριστικοποιηθεί το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του έργου.
Μόνο ως στιγμιαία αντίδραση και συναισθηματική έκρηξη μπορώ να εξηγήσω την πρόσφατη δημόσια πρόταση- πρόσκληση, του πρώην Υπουργού Μεταφορών και Υποδομών κ.Χρ. Σπίρτζη, προς την Κυβέρνηση να μιλήσουν , όσον αφορά το ΒΟΑΚ, « για όλους και για όλα».
Αντί να αποπροσανατολίζει, εκνευρίζει και προκαλεί, με τη συμπεριφορά του αυτή, την κοινή γνώμη και να τοποθετείται γενικά και αόριστα γιαυτό το μεγάλο έργο της Κρήτης, ας κάνει την αυτοκριτική του για τις πράξεις και τις παραλείψεις του , κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών .
Οφείλει να δώσει συγκεκριμένες και πειστικές απαντήσεις για μια σειρά ερωτημάτων , που συνδέονται με το έργο του ΒΟΑΚ και ιδίως:
• Γιατί δεν προχώρησε η μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού για το ΒΟΑΚ , η οποία αποτελούσε αναγκαιότητα από το 2008. Με τη μελέτη αυτή θα προέκυπταν οι προτεραιότητες με τις αντίστοιχες δαπάνες τους, αλλά και η εξέταση διαφόρων δυνατοτήτων χρηματοδότησης, μέσα από συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα ή άλλες μεθόδους κατασκευής.
Ενώ υπογράφηκε προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών και του Οργανισμού Ανάπτυξης Ανατολικής Κρήτης ΑΕ, για την εκπόνηση της μελέτης στρατηγικού σχεδιασμού, η σύμβαση αυτή διεκόπη το 2017, με πρωτοβουλία του Υπουργείου.
• Γιατί η μελέτη « Αρχική τεχνική λύση αναβάθμισης του ΒΟΑΚ σε αυτοκινητόδρομο από Χανιά έως Άγιο Νικόλαο», που ανατέθηκε από τον ΟΑΚ ΑΕ, καθ’ υπόδειξη του υπουργείου, δεν ελήφθη, για αρκετό χρονικό διάστημα από το υπουργείο , ως κύρια κατεύθυνση χάραξης του ΒΟΑΚ, αλλά αντίθετα το υπουργείο μελετούσε τη λύση της Μεσογειακής( ή Εσωτερικής) χάραξης και μάλιστα για το σκοπό αυτό ο Κ. Σπίρτζης ανέδειξε τεχνικούς συμβούλους. Μόνο στα μέσα του 2018 το υπουργείο εγκατέλειψε την εσωτερική χάραξη και το Μάρτιο του 2019 ο Υπουργός ανακοίνωσε την απόφαση του, σύμφωνα με την οποία επέλεγε, ως προτιμητέα χάραξη ,την παραλιακή όδευση( μελέτη ΟΑΚ ΑΕ).
• Γιατί με απόφαση του αφαίρεσε από τον ΟΑΚ ΑΕ την αρμοδιότητα για τα οδικά έργα της Κρήτης και τη μετέφερε σε κεντρική διεύθυνση του Υπουργείου.
• Γιατί δεν προχώρησε το έργο « Πάνορμο-Εξάντη». , το οποίο είχε δημοπρατηθεί. Αντιθέτως το έργο εγκαταλείφθηκε και μάλιστα απεντάχθηκε από το τομεακό πρόγραμμα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Μήπως , επειδή η χωροθέτηση και χάραξη του έργου , κοντά στην παραλιακή ζώνη της περιοχής , δεν εξυπηρετούσε τις επιλογές της ηγεσίας του υπουργείου, εκείνη τη χρονική περίοδο , για μεσογειακή( εσωτερική) νέα χάραξη του ΒΟΑΚ.
Αυτά , όμως, όλα αποτελούν παρελθόν και πρέπει να φύγουμε μπροστά.Πρέπει όλοι μας, που εμπλεκόμεθα στο έργο να κατανοήσουμε ότι δεν μπορούμε να συζητάμε για τη δημοπράτηση και την κατασκευή του ΒΟΑΚ , δηλαδή για ένα έργο σύνθετο , αν προηγουμένως δεν χωροθετηθεί ο άξονάς του, δεν ολοκληρωθούν και κατατεθούν αρμοδίως, για έγκριση, οι προμελέτες του έργου, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων( ΜΠΕ) και δεν εκδοθεί η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων( ΑΕΠΟ).
Καταθέτω , παρακάτω, συγκεκριμένες προτάσεις, τις οποίες θεωρώ χρήσιμες για την ομαλή εξέλιξη του έργου.
•Η Κυβέρνηση να μην διακόψει την εξέλιξη των υφιστάμενων συμβάσεων τεχνικών συμβούλων, αλλά να επισπεύσει την ολοκλήρωσή τους και να ζητήσει την παράδοση των μελετών (προμελετών, ΜΠΕ κλπ). Στην παρούσα χρονική στιγμή μείζον θέμα είναι η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου και όχι αν θα γίνει μία ή τρείς εργολαβίες για την εκτέλεση του έργου. Η επιλογή της αρχιτεκτονικής του διαγωνισμού μπορεί να αποφασιστεί αργότερα.
Στόχος και επιδίωξη της Κυβέρνησης πρέπει να είναι μέχρι τέλους του 2019 να ολοκληρωθούν οι μελέτες , ώστε μέσα στο 2020 να εγκριθούν ,και να υπάρξει χωροθέτηση και περιβαλλοντική αδειοδότησή του έργου. Επομένως αρχές του 2021 να είναι εφικτή η δημοπράτηση του έργου.
• Να μην επιβληθούν διόδια για τη χρήση του έργου, για την εξυπηρέτηση της δανειοδότησης που θα συναφθεί με τη σύμβαση παραχώρησης.
Οι υποχρεώσεις του κράτους για το έργο μπορούν να καλυφθούν είτε με ρήτρα διαθεσιμότητας ή με τη συνεισφορά άλλων έργων παραχώρησης της χώρας , που έχουν θετικό ισοζύγιο( Εγνατία, Αττική οδός κλπ). Ο κρητικός λαός δικαιούται αυτό το έργο δωρεάν, λόγω των χαρακτηριστικών ελλείψεων του νησιού σε βασικά έργα υποδομής , αλλά και λόγω της συνεισφοράς της Κρήτης στην εθνική οικονομία.
Η πρόταση της προηγούμενης Κυβέρνησης να επιβληθούν διόδια μόνο στους επισκέπτες και να απαλλαγούν οι μόνιμοι κάτοικοι , δεν αντέχει στις ρυθμίσεις του ευρωπαϊκού και εθνικού δικαίου.
• Να αναβαθμιστεί ο ρόλος και η λειτουργία του ΟΑΚ ΑΕ και να επιστραφεί στον οργανισμό η αρμοδιότητα για τα οδικά έργα. Για την έγκαιρη και αποτελεσματική διοίκηση αυτού του σημαντικού έργου, του ΒΟΑΚ, η προϊσταμένη αρχή και η διευθύνουσα υπηρεσία πρέπει να είναι εγκατεστημένη στο νησί και όχι σε Διεύθυνση του Υπουργείου. Η Κυβέρνηση , φαίνεται να επιθυμεί την αναβάθμιση και τη στήριξη του ΟΑΚ ΑΕ. Προτείνω να εξετασθεί σοβαρά η πρόταση , ο εκάστοτε πρόεδρος του οργανισμού ( ΟΑΚ ΑΕ) να είναι πάντα ο εκάστοτε εκλεγμένος περιφερειάρχης Κρήτης. Αυτό θα βοηθήσει στην αναβάθμιση και ισχυροποίηση του οργανισμού και την νομιμοποίηση και αποδοχή του από τους πολίτες της Κρήτης.
• Να γίνουν αποδεκτές, οι εύστοχες προτάσεις , που έχει διατυπώσει δημόσια , ο Περιφερειάρχης Κ. Σταύρος Αρναουτάκης και συγκεκριμένα:
-συμμετοχή της περιφέρειας στο σχεδιαςμό, προετοιμασία και ωρίμανση του έργου και ενημέρωση για την πρόοδο των μελετών.
-υλοποίηση του έργου του Υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών, προυπολογισμού 25 εκ.€ , από την Περιφέρεια, ώστε άμεσα να αντιμετωπισθούν οι επιτακτικές ανάγκες στους οδικούς άξονες.
• Καταγραφή των μελετών τόσο για το κομμάτι Αγιος Νικόλαος- Σητεία , όςο και για το Κίσσαμος - Χανιά και εκπόνηςη μελετών για όσα τμήματα δεν υπάρχουν.
• Επανένταξη στο τομεακό πρόγραμμα του Υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών του ώριμου έργου « Πάνορμο- Εξάντη», το οποίο ανεξήγητα είχε απενταχθεί. Το πρόγραμμα έχει 118εκ.€ και υπάρχει ένα διαθέσιμο ποσό, περίπου 40εκ.€. Από το πρόγραμμα αυτό εκτελείται το έργο της οδικής αςφάλειας, « κόμβος Αγίας Πελαγίας».
Ελπίζω ο προβληματισμός και οι απόψεις, που εξέθεσα παραπάνω για το ΒΟΑΚ, να ενεργοποιήσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή των υπευθύνων και να παρθούν σε σωστό χρόνο , οι τελικές αποφάσεις για το μεγάλο αυτό οδικό έργο υποδομής της Κρήτης.
*Περιφερειακός Σύμβουλος ΠΕ Ηρακλείου