Για το έργο του ΒΟΑΚ
Η ΝΕΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Β.Ο.Α.Κ.
Ας περάσουμε από τις ανακοινώσεις στις πράξεις
Σε πρόσφατα δημοσιεύματά μου στα τοπικά ΜΜΕ της Κρήτης , αναφέρθηκα , λεπτομερώς , στο έργο του Βόρειου Οδικού Άξονα της Κρήτης ( ΒΟΑΚ). Ένα έργο υποδομής και ιστορικής σημασίας στον τομέα των μεταφορών. Η συμβολή του στην οικονομία του νησιού μας είναι καθοριστική. Όταν αυτό το έργο ολοκληρωθεί και αποδοθεί σε χρήση θα επιτευχθεί η σύνδεση των μεγάλων αστικών κέντρων, των λιμένων , των αεροδρομίων και θα εξασφαλιστεί η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη της Κρήτης. Πρωτίστως , όμως θα ενισχυθεί η οδική ασφάλεια των κατοίκων, που χρόνια τώρα , σ’αυτό το δρόμο, χάνονται πολλοί άνθρωποι.
Το έργο αυτό , εδώ και πενήντα χρόνια, δεν ολοκληρώνεται με ευθύνη κυρίως , της πολιτείας. Ασκήσαμε στην προηγούμενη Κυβέρνηση, του ΣΥΡΙΖΑ, κριτική για τα λάθη και τις παραλείψεις της. Ζητήσαμε από τη σημερινή Κυβέρνηση, της Νέας Δημοκρατίας, αφού ενημερωθεί και μελετήσει το φάκελο του έργου, να εκφράσει τη βούλησή της και να δεσμευτεί , σε σύντομο χρόνο, για την κατασκευή του έργου, αλλά και να παρουσιάσει την πολιτική της για τον τρόπο και το χρόνο υλοποίησης του συγκεκριμένου έργου.
Ο πρωθυπουργός της χώρας Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε το Σάββατο 8 Φεβρουαρίου την Κρήτη και έθεσε το θεμέλιο λίθο έναρξης κατασκευής του Νέου Αεροδρομίου Ηρακλείου, στο Καστέλλι. Κατά τη διάρκεια σύσκεψης με φορείς του Νομού Χανίων, στην Αντιπεριφέρεια Χανίων, παρουσία του Περιφερειάρχη Κρήτης, Σταύρου Αρναουτάκη, δεσμεύτηκε για την κατασκευή του ΒΟΑΚ και μεταξύ άλλων δήλωσε:
« θα μιλήσουμε τη γλώσσα της αλήθειας, αποτελεί δέσμευσή μου ότι θα γίνει και θα ξεκινά από την Κίσσαμο, αφού κατασκευαστικά είναι αρκετά απλό να γίνει, οπότε δικαιολογεί την ένταξή του στο κύριο σκέλος του έργου».
« Για να γίνει το έργο θα πρέπει να ολοκληρωθούν οι μελέτες. Έχει γίνει σημαντική δουλειά αυτό το επτάμηνο για να ωριμάσουν οι μελέτες. Εντός έξι με εννέα μηνών θα υπάρχει η περιβαλλοντική για να προκηρυχθεί το έργο εντός του 2021.».
« Στο ενδιάμεσο θα εξετάσουμε το ζήτημα της χρηματοδότησης. Έχει γίνει συζήτηση με την ευρωπαϊκή επιτροπή για να χρηματοδοτηθεί από πόρους μας από τα SNBs τουλάχιστον το πρώτο σκέλος , ενώ εξετάζεται και η συμπλήρωση της χρηματοδότησης από παράταση πόρων άλλων συμβάσεων που θα κατευθυνθούν στην Κρήτη. Είμαι ξεκάθαρος ότι θα γίνει με διόδια , με διευκολύνσεις όμως προς τους μόνιμους κατοίκους. Άπαξ και το έργο προκηρυχθεί θα υλοποιηθεί εντός των προδιαγραφών που θα ορίσουμε. Η οδική ασφάλεια δεν είναι μόνο ζήτημα του δρόμου. Ο στόχος μας είναι να μειώσουμε κατά 50% τους θανάτους από τροχαία εντός της δεκαετίας. Ήδη υπάρχει αυξημένη αστυνόμευση. Κάνω έκκληση στους συντοπίτες μου. Θα χρειαστούν χρόνια για να ολοκληρωθεί ο καινούργιος δρόμος και οι οδηγοί στην Κρήτη θα πρέπει να αλλάξουν την οδική τους συμπεριφορά».
Διαβάζοντας προσεκτικά τις δηλώσεις του πρωθυπουργού , για το οραματικό έργο του ΒΟΑΚ , που τόσα χρόνια καθυστερεί η κατασκευή του, με όλη την καλή διάθεση και την αγνή πρόθεση , που πιστεύω με χαρακτηρίζουν στην πολιτική δημόσια λειτουργία μου, θέλω να κάνω τα παρακάτω σχόλια:
Οι δηλώσεις του πρωθυπουργού αποτελούν μια αυτονόητη πολιτική διακήρυξη και δέσμευση για την αναγκαιότητα κατασκευής του έργου του ΒΟΑΚ , που δεν προσδιορίζουν, όμως, με σαφήνεια τον τρόπο διασφάλισης εκτέλεσης του έργου, το σύστημα εκτέλεσής του, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, τη χωροθέτηση και την αρχιτεκτονική του έργου, αλλά και τη σαφή και συγκεκριμένη διαβεβαίωση εξασφάλισης των αναγκαίων οικονομικών πόρων. Δεν μας είπε ο κ. Πρωθυπουργός , το επτάμηνο που έχει τρέξει από την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από την παράταξή του, ποία πρόοδος έγινε στην εξέλιξη των μελετών, που είχε αναθέσει, για το έργο ,η προηγούμενη Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης δεν μας είπε, αν το έργο θα ξεκινήσει από το μηδέν ή θα αξιοποιηθούν τα παραδοτέα που έχουν προκύψει , ως απόρροια των συμβάσεων που είχαν υπογραφεί και από τους συμβούλους του έργου που είχαν απασχοληθεί. Αντιλαμβάνομαι και κατανοώ , ότι αναλυτικά επί του έργου θα τοποθετηθεί ο αρμόδιος Υπουργός το επόμενο χρονικό διάστημα.
Επειδή θεωρώ , ότι ο χρόνος που έθεσε ο κ. Πρωθυπουργός για την έναρξη δημοπράτησης του έργου, το 2021, είναι αρκετά φιλόδοξη πρόβλεψη, γνωρίζοντας τις ιδιαίτερα χρονοβόρες διαδικασίες εκτέλεσης έργων μεταφορών, κατά το νόμο 4412/2016, επιβάλλεται να υπάρξουν συγκεκριμένες ενέργειες , πρωτοβουλίες και απαντήσεις σε μια σειρά θεμάτων. Επίσης η συμμετοχή της Περιφέρειας στο σχεδιασμό, την προετοιμασία και ωρίμανση του έργου κρίνεται απαραίτητη.
Θέματα , όμως, που θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ( sine qua non) και
τα οποία πρέπει να αποσαφηνισθούν, άμεσα, προκειμένου το έργο να εκτελεστεί απρόσκοπτα σε εύλογο χρόνο και κατά τρόπο βιώσιμο είναι τα παρακάτω:
1. Χωροθέτηση του Έργου
Με απόφαση της προηγούμενης Κυβέρνησης, το Υπουργείο Υποδομών και Μεγαφορών πήρε την αρμοδιότητα, από τον Οργανισμό Ανάπτυξης Κρήτης, Ανώνυμη Εταιρία( ΟΑΚ ΑΕ), για τα οδικά έργα και τα ενέταξε στη Διεύθυνση Παραχώρησης. Δεν προχώρησε ποτέ ο κ. Σπίρτζης την προγραμματική σύμβαση του Υπουργείου με τον ΟΑΚ ΑΕ , για την εκπόνηση της μελέτης στρατηγικού σχεδιασμού για το έργο του ΒΟΑΚ. Άμεσα η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών πρέπει να επιλέξει την προτιμητέα χάραξη του δρόμου,την παραλιακή κατά την άποψη μου, να εγκρίνει την οριζοντιογραφία του έργου και να ολοκληρώσει τις γεωλογικές μελέτες. Να αποφανθεί αν θα συμπεριληφθεί στο αντικείμενο του έργου η Νέα Παράκαμψη του Ηρακλείου ή θα ενταχθεί σε επόμενη φάση.
2. Η Αρχιτεκτονική του Έργου
Μεταξύ των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπισθούν είναι η αρχιτεκτονική του έργου. Το έργο θα προκηρυχθεί ως ένα ενιαίο έργο ή θα διατηρηθούν οι τρεις επί μέρους εργολαβίες που είχε ανακοινώσει η προηγούμενη Κυβέρνηση. Ο Πρωθυπουργός, ενώ αναφέρθηκε στην επέκταση του ΒΟΑΚ , προς δυσμάς, από Χανιά προ Κίσσαμο , απέφυγε να αναφερθεί και στην επέκτασή του ανατολικά , μέχρι τη Σητεία. Πρέπει να επιλεγεί το σύστημα δημοπράτησης. Ανοιχτή ή κλειστή διαδικασία, ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση ( ανταγωνιστικός διάλογος), κλπ συστήματα δημοπράτησης. Η προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου έχει ήδη εφαρμόσει το μοντέλο του ανταγωνιστικού διαλόγου στο έργο « Μελέτη, Κατασκευή , Χρηματοδότηση, Λειτουργία και Συντήρηση του ΒΟΑΚ στο τμήμα Χερσόνησος- Νεάπολη» με ΣΔΙΤ. Η διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου θεωρείται χρονοβόρα και υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις. Η διαδικασία εκτέλεσης έργων με το σύστημα αυτό εξελίσσεται κατά στάδια. Στο πρώτο στάδιο γίνεται ενημέρωση των διαγωνιζομένων, οι οποίοι λαμβάνουν τα διαθέσιμα στοιχεία για το έργο. Στη συνέχεια καταθέτουν έκθεση αποτίμησης των στοιχείων και υπόμνημα κύριων ζητημάτων που προτείνουν να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης. Ακολουθεί η κατάθεση της τεχνικής πρότασης από κάθε υποψήφιο, σε επίπεδο προμελέτης και εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος . Το δεύτερο στάδιο ολοκληρώνεται με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ( ΑΕΠΟ). Τέλος το τελευταίο στάδιο του ανταγωνιστικού διαλόγου, περιλαμβάνει κυρίως την οριστικοποίηση του σχεδίου της σύμβασης. Για να αντιμετωπισθούν οι χρονοβόρες διαδικασίες για την προετοιμασία δημοπράτησης του έργου, προτείνω , να μη διακοπούν οι συμβάσεις που είχαν υπογραφεί με τους τεχνικούς συμβούλους, ώστε να ολοκληρωθούν και να παραδοθούν προμελέτες , ΜΠΕ κλπ.
3. Ωρίμανση του έργου
Κατά το άρθρο 49 του νόμου 4412/2016 ωρίμανση ενός δημόσιου έργου , είναι η χρονική περίοδος που ξεκινά με την αίτηση προγραμματισμού του έργου και τελειώνει με τη δημόπράτηση του έργου. Οι επί μέρους φάσεις και τα στάδια της διαδικασίας ωρίμανσης ,ενός έργου, είναι η μελέτη σκοπιμότητας του έργου, προγραμματισμός- προετοιμασία του έργου – προκαταρκτική μελέτη – προμελέτη, ΜΠΕ- έκδοση ΑΕΠΟ, οριστικές μελέτες- απαλλοτριώσεις και χρηματοδότηση – εξασφάλιση πιστώσεων. Αντιλαμβάνασθε, ότι για να διεξέλθουμε όλα αυτά τα στάδια προετοιμασίας του έργου του ΒΟΑΚ και να είμαστε έτοιμοι για δημοπράτηση στο χρόνο που προσδιόρισε ο Πρωθυπουργός( 2021) , απαιτείται προγραμματισμός και συντονισμός όλων των εμπλεκομένων.
4. Χρηματοδότηση του έργου
Ο Πρωθυπουργός αναφέρθηκε απλά και μόνο στις πιθανές πηγές χρηματοδότησης και ανέφερε ως τέτοιες πόρους από την διακράτηση των ελληνικών ομολόγων και τη δυνατότητα στήριξης του έργου από άλλες συμβάσεις παραχώρησης, όπως αυτές της Εγνατίας Οδού και της Αττικής Οδού. Δεν αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα ποσά από κάθε πηγή.Προφανώς, επειδή δεν υπάρχουν συγκεκριμένα χρηματοδοτικά δεδομένα, επιφυλάχθηκε να τοποθετεί πιο συγκεκριμένες γι’αυτό το θέμα μελλοντικά. Προφανώς επιλέγεται το έργο να κατασκευασθεί με σύμβαση παραχώρησης και όχι ως δημόσιο έργο. Όσο μεγαλύτερη είναι η κρατική συμμετοχή τόσο μικρότερης διάρκειας θα είναι η σύμβαση παραχώρησης εκμετάλλευσης του έργου από τον ιδιώτη παραχωρησιούχο και η αποπληρωμή του έργου.
Κατά τη γνώμη μου, εφόσον η ευρωπαϊκή επιτροπή αποφασίσει ,οι πόροι που προέρχονται από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων,να διατεθούν για αναπτυξιακούς και επενδυτικούς σκοπούς, τότε πρέπει η Κυβέρνηση να δεσμεύσει ένα σημαντικό ποσό για την κατασκευή του ΒΟΑΚ , από τα 5,1 δις.€ , που θα επιστρέψουν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι Ευρωπαϊκές Κεντρικές Τράπεζες , από τα κέρδη των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου SNPs και ANFAs, μέχρι το 2022.
5. Πληρωμή διοδίων τελών
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ανέφερε με κάθε σαφήνεια , ότι οι χρήστες του ΒΟΑΚ θα πληρώνουν διόδια, με την παρατήρηση ότι θα ληφθεί ειδική μέριμνα για τους μόνιμους κατοίκους. Από τις μελέτες που έχουν γίνει προκύπτει ότι το έργο από μόνο του δεν βγαίνει. Δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει την αποπληρωμή του. Κατά το άρθρο 29 παρ. 10 του νόμου 2696/1999, όπως προστέθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 17 του νόμου 3920/2011, για την κάλυψη των οδών ο νομοθέτης προέβλεψε την επιβολή διοδίων για την κυκλοφορία σε ορισμένες οδούς. Το έργο της κατασκευής και συντήρησης του οδικού δικτύου της χώρας, το οποίο συνιστά αποστολή του κράτους δύναται, ως εκ της φύσεώς του, να ανατεθεί σε ιδιωτικούς φορείς κατά τα ειδικότερον προβλεπόμενα στη νομοθεσία περί δημοσίων έργων, είτε με συμβάσεις εκτελέσεις έργων είτε με συμβάσεις παραχώρησης. Στη δεύτερη πετίπτωση το εργολαβικό αντάλλαγμα μπορεί να συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμεταλλεύσεως του έργου, υπό τους όρους του νόμου και υπό την εποπτεία της αρμόδιας δημόσιας αρχής, είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με την καταβολή αμοιβής. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου περιλαμβάνει και την είσπραξη διοδίων. Με το άρθρο 21 παρ. 6 του νόμου 2539/1997( Σχέδιο « Ιωάννης Καποδίστριας) υπήρχε πρόβλεψη απαλλαγής των μονίμων κατοίκων από τα διόδια.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχουν διόδια στις χώρες Γερμανία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Φινλανδία, Σερβία, Ρουμανία, Κροατία, Ελβετία, Μάλτα , Κύπρος, Βέλγιο και Ρωσία. Ούτε στις ΗΠΑ υπάρχουν διόδια. Στην Ελλάδα πληρώνουμε υπέρογκα τέλη κυκλοφορίας και υπέρογκα διόδια. Επίσης η καθιέρωση ειδικού τέλους κυκλοφορίας μόνο για τους ιδιοκτήτες μεταφορικών μέσων από το εξωτερικό, παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο και έχει κριθεί παράνομη από το ευρωπαϊκό δικαστήριο.
Το διαπιστωμένο έλλειμα της Κρήτης σε έργα μεταφορών και η οικονομική συμβολή της στο ΑΕΠ της χώρας τεκμηριώνουν την μη καταβολή διοδίων από τους αυριανούς χρήστες του ΒΟΑΚ , όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή του και δοθεί για χρήση. Επιπλέον η διασφάλιση και προστασία της νησιωτικότητας, επιβάλλεται από το Σύνταγμα των Ελλήνων. Το άρθρο 101 παρ. 4 σημειώνει πως « ο κοινός νομοθέτης και η διοίκηση , όταν δρούν κανονιστικά , υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών , μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους».
Η αποπληρωμή και η συντήρηςη του έργου του ΒΟΑΚ, μπορεί να γίνει με την ενίσχυση των παραχωρήσεων της Αττικής Οδού ή της Εγνατίας Οδού ή με ρήτρα διαθεσιμότητας από το κράτος. Τόνίζεται ακόμη ότι για το τμήμα του αυτοκινητόδρομου Λινοπεράματα- Χερσόνησος που έχει κατασκευασθεί με πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στα τμήματα που δεν υπάρχει παράπλευρο ασφαλές δίκτυο, δεν μπορούν να επιβληθούν διόδια.
Σε περίπτωση , όμως, που δεν μπορεί να ικανοποιηθεί το δίκαιο αίτημα του κρητικού λαού για μη επιβολή διοδίων , τότε η πολιτεία με πολύ τεκμηριωμένο τρόπο πρέπει να δικαιολογήσει την επιβολή τους αλλά και το ύψος τους , σεβόμενη τα άρθρα 5 και 24 του Συντάγματος και την αρχή της αναλογικότητας. Υπέρβαση της αρχής της αναλογικότητας έχουμε αν το ύψος των διοδίων δεν είναι πρόσφορο, αναγκαίο και ανάλογο του σκοπού που επεβλήθη.
Η διαβεβαίωση του Πρωθυπουργού για την κατασκευή του ΒΟΑΚ , που εδώ και πενήντα χρόνια δεν μπορεί να μπει σε τροχιά ολοκλήρωσης, αποτελεί την τελευταία ελπίδα και ευκαιρία για την Κρήτη. Η Κυβέρνηση πρέπει, με κάθε τρόπο και στο συντομότερο δυνατό χρόνο να ωριμάσει το έργο αυτό , ώστε στη συνέχεια να προχωρήσει στη δημοπράτηση και την εκτέλεσή του. Το έργο αυτό θα συμβάλλει στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας των πολιτών και θα ελαχιστοποιήσει, αν δεν μπορέσει να μηδενίσει τα θανατηφόρα ατυχήματα, που τόσα χρόνια πληρώνουμε λόγω της ακαταλληλότητάς του. Προβληματίστηκα με το δημοσίευμα που διάβασα πρόσφατα, σε ξένο περιοδικό σχετικό με τις υποδομές μεταφορών και αναφέρεται στην κατασκευή και στον εκσυγχρονισμό των αυτοκινητόδρομων σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες και την Κίνα, εκτός την Ελλάδα.
« Οι πρώτοι αυτοκινητόδρομοι, στο οδόστρωμα των οποίων υπάρχουν φωτοβολταϊκά πάνελ, ξεκίνησαν δοκιμαστικά το 2017. Η επιφάνεια του δρόμου είναι καλυμμένη από ένα διαφανές υλικό το οποίο επιτρέπει στο φως του ήλιου να απορροφηθεί από τα πάνελ. Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την τροφοδοσία των φώτων των αυτοκινητοδρόμων , των πινακίδων, των καμερών ασφαλείας των εγκαταστάσεων στις σήραγγες και τα διόδια.»
Όλοι μαζί, ενωμένοι, ας διεκδικήσουμε, επιτέλους, ένα σύγχρονο αυτοκινητόδρομο για την ανάπτυξη της Κρήτης και την ασφάλεια των κατοίκων και των επισκεπτών της.
Ηράκλειο 11 Φεβρουαρίου 2020
Ζαχαρίας Εμμανουήλ Δοξαστάκης
Περιφερειακός Σύμβουλος