Η οργάνωση του χώρου
Χωροταξική Πολιτική και απόκτηση ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων στις πόλεις
Η χωροταξία είναι ο κλάδος της επιστήμης που έχει ως αποστολή και αντικείμενο την οργάνωση και ρύθμιση του Χώρου. Η έννοια του χώρου και η μεταβλητή του χώρου έχουν καθοριστική σημασία στη συνάρτηση της κοινωνικής ευημερίας. Οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές και δραστηριότητες βρίσκονται σε στενή αλληλεξάρτηση με το χώρο. Επομένως ο χώρος και τα επιμέρους στοιχεία που τον προσδιορίζουν επηρεάζουν θετικά τη διεύρυνση της κοινωνικής ευημερίας. Πλήθος προβλημάτων, στενά συνδεδεμένων με τον χώρο και κρίσιμης σπουδαιότητας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κοινωνιών , αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μελέτης πολλών επιστημονικών κλάδων μελέτης του χώρου.
Η σωστή μελέτη και οργάνωση του χώρου επιβάλλουν τη διάκρισή του σε γεωγραφικό , οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό χώρο κλπ. Οι διαστάσεις του γεωγραφικού και οικονομικού χώρου συνδέονται άρρηκτα με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι Δήμοι διαθέτουν εδαφική επικράτεια, οριοθετημένη πάνω στο χώρο και ο πληθυσμός τους συγκεντρώνεται, δραστηριοποιείται και παράγει μέσα στο χώρο. Η διάσταση του οικονομικού χώρου συνδέεται με την τοπική ανάπτυξη. Η επιφάνεια , η απόσταση και ο τόπος επηρεάζουν την οικονομική συμπεριφορά του ανθρώπου.
Η ανάγκη να ρυθμιστούν οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις του ατόμου και της κοινωνίας αναφορικά με το διαθέσιμο χώρο, ο οποίος δεν είναι απεριόριστος, οδήγησε στο σχηματισμό της χωροταξίας. Η χωροταξία, επομένως , έχει σκοπό και επιδίωξη να οργανώσει και να διαθέσει, με τρόπο ορθολογικό , μέσα από τον γεωγραφικό χώρο τις διάφορες δραστηριότητες και ανάγκες του ανθρώπου, με σκοπό την επίτευξη μιας ισορροπίας των αναγκών του ατόμου και της κοινωνίας, σε συσχετισμό πάντα των φυσικών πόρων με τις απαιτήσεις της οικονομικής ζωής.
Το χωροταξικό δίκαιο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την χωροταξική πολιτική. Χωροταξική πολιτική είναι το σύνολο της δραστηριότητας και του προγραμματισμού του κράτους, που αποσκοπεί στην επιθυμητή και επιβεβλημένη διευθέτηση του χώρου και στην επίτευξη, οπωσδήποτε του συντονισμού όλων των ενεργειών σε σχέση με το χώρο που εκδηλώνονται και υλοποιούνται από το κράτος, τους ΟΤΑ κ.ά. φορείς.
Το σύνολο των κανόνων δικαίου που αναφέρονται στην άσκηση της χωροταξικής πολιτικής ενός κράτους συνθέτουν και αποτελούν την έννοια του χωροταξικού δικαίου.
Οι γενικές αρχές και οι κατευθύνσεις της ακόλουθητέας χωροταξικής πολιτικής του κάθε κράτους, εκφράζονται με το Χωροταξικό Σχέδιο.Με το Χωροταξικό Σχέδιο, που αποτελείται από κείμενα και σχέδια καθορίζονται τα παρακάτω:
1. Η κατανομή και διάρθρωση των χρήσεων γης, οι λειτουργίες και οι τομείς παραγωγής.
2. Η κατανομή και διάρθρωση του πληθυσμού , σε συνάρτηση με το πλέγμα δραστηριοτήτων, κατά τομείς παραγωγής.
3. Τα εθνικά συγκοινωνιακά δίκτυα και τα υπόλοιπα δίκτυα κοινωνικής, οικονομικής και διοικητικής υποδομής.
4. Οι εθνικοί δρυμοί, οι ζώνες πρασίνου, οι κοινωφελείς και κοινόχρηστες χρήσεις και άλλοι σημαντικοί χώροι προς διαφύλαξη και προστασία.
5. Τα γενικά πλαίσια, οι όροι και οι περιορισμοί για την εξασφάλιση και προστασία του περιβάλλοντος.
Το χωροταξικό πρόγραμμα από την άλλη πλευρά, είναι το σύνολο κειμένων και σχεδίων, με τα οποία καθορίζονται οι απαιτούμενες για την εφαρμογή του αντίστοιχου χωροταξικού σχεδίου παρεμβάσεις, με τις φάσεις πραγματοποίησης και χρηματοδότησης αυτών, καθώς και τα θεσμικά , οικονομικά και διοικητικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τον σκοπό αυτό.
Με το νόμο 3889/2010( ΦΕΚ 182/ΤΑ’/14.10.2010) « Χρηματοδότηση Περιβαλλοντικών Παρεμβάσεων , Πράσινο Ταμείο, Κύρωση Δασικών Χαρτών και άλλες διατάξεις», συστάθηκε το Πράσινο Ταμείο, με συγκεκριμένους πόρους, προερχόμενοι κυρίως από πρόστιμα για την ανέγερση και διατήρηση αυθαιρέτων ή την αυθαίρετη αλλαγή χρήσης κτιρίων, την επιβολή διοικητικών ποινών προστίμων και κυρώσεων για περιβαλλοντικές παραβάσεις και την επιβολή προστίμων για λοιπές περιβαλλοντικές παραβάσεις. Η αξιοποίηση από το Πράσινο Ταμείο των πράσινων πόρων, γίνεται μέσω προγραμμάτων , επιχορηγήσεων κλπ.
Η διοίκηση του Πράσινου Ταμείου διαπιστώνει,ότι υπάρχει ανάγκη εξασφάλισης σημαντικών κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου σε αρκετούς Δήμους της χώρας, οι οποίοι κινδυνεύουν να απωλέσουν το χαρακτήρα τους και να μετατραπούν σε οικοδομήσιμους χώρους καθιστώντας δυσμενέστερες τις συνθήκες του αστικού περιβάλλοντος καθώς και των οποίων η απόκτηση κρίνεται πολεοδομικά ως ιδιαίτερα σημαντική.
Κοινόχρηστοι χώροι.
Κοινόχρηστοι χώροι είναι οι εκτάσεις οι οποίες προορίζονται και διατίθενται στην κοινή χρήση( ο καθένας μπορεί να τις χρησιμοποιεί
ανά πάσα στιγμή). Κοινόχρηστες εκτάσεις ή πράγματα είναι οι δρόμοι και οι τοπικές διαπλατύνσεις τους, τα άλση, οι κήποι, οι πλατεόες, οι αιγιαλού κλπ.
Κοινωφελείς χώροι.
Κοινωφελείς χώροι, είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία εκτάσεων , της οποίας οι χώροι προορίζονται για την ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών με την ανέγερση μεμονωμένων ή ενιαίων κτιριακών συγκροτημάτων δημοσίου, δημοτικού, θρησκευτικού χαρακτήρα και εν γένει κοινωνικής ωφέλειας( νοσοκομεία, θέατρα, πολιτιστικά κέντρα, δημαρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, γυμναστήρια κλπ.).
Η διαφορά μεταξύ κοινόχρηστων και κοινωφελών εκτάσεων από πολεοδομική σκοπιά, έγκειται, κυρίως, στο ότι οι κοινόχρηστοι χώροι δεν είναι οικοδομήσιμοι( αδόμητοι), ενώ οι κοινωφελείς χώροι είναι οικοδομήσιμοι, με κάποιους περιορισμούς.
Το Πράσινο Ταμείο με την ΑΠ 7883/27-12-2019 πρόσκλησή του καλεί το σύνολο των Δήμων της χώρας, να υποβάλλουν προτάσεις στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα , « Απόκτηση ελεύθερων Κοινόχρηστων Χώρων στις πόλεις», το οποίο σχεδίασε και σκοπός του είναι η χρηματοδότηση των ΟΤΑ Α’ βαθμού για την απόκτηση αμιγώς κοινοχρήστων χώρων που προβλέπονται σε εγκεκριμένα Ρυμοτομικά Σχέδια, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερη πολεοδομική σημασία και των οποίων η εξασφάλιση αποζημίωσης έχει επείγοντα χαρακτήρα.
Το πρόγραμμα είναι προυπολογισμού 15.000.000€ και οι Δήμοι μπορούν να υποβάλλουν τις προτάσεις τους για τη χρηματοδότηση της απαλλοτρίωσης αμιγώς κοινόχρηστων χώρων εφόσον οι χώροι αυτοί καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ως κοινόχρηστοι χώροι και οι χώροι πρασίνου όπως πλατείες, άλση, πράσινο, παιδικές χαρές, χώροι στάθμευσης. Αιτήματα που αφορούν ειδικά τη διάνοιξη δρόμων κλπ ( υλοποίηση ρυμοτομίας) δεν εμπίπτουν στους στόχους του χρηματοδοτούμενου προγράμματος. Χώροι που ανήκουν στο Δημόσιο ή στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα και είναι χαρακτηρισμένοι ως κοινόχρηστοι χώροι ή κοινωφελείς χώροι, όπως εν προκειμένω χώροι προοριζόμενοι για εκπαίδευση, πρόνοια, πολιτιστικοί ή αθλητικοί χώροι κ.α. δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το πράσινο ταμείο.
Οι ενδιαφερόμενοι δήμοι μπορούν να υποβάλλουν τα αιτήματα τους στην υπηρεσία του πράσινου ταμείου, συμπληρώνοντας το Ειδικό Έντυπο Συμμετοχής, συνοδευόμενο με τα δικαιολογητικά που ορίζονται στην πρόσκληση( ΑΔΑ:Ψ49546Ψ844-Α67).
Η υποβολή αιτημάτων χρηματοδότησης έχει ξεκινήσει από 30/12/2019 και θα διαρκέσει μέχρι 31/08/2020.Σχετικές πληροφορίες βρίσκονται στην ιστοσελίδα του Πράσινου Ταμείου( www.prasinotameio.gr).
Ηράκλειο 13/01/2020
Ζαχαρίας Εμμανουήλ Δοξαστάκης
• Περιφερειακός Σύμβουλος
• Πρόεδρος της Ένωσης Δημάρχων Κρήτης