Με το νόμο 4555/2018 επιδιώχθηκε
20 παραδοξότητες και αντινομίες του νόμου 4555/2018 για τη μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Ζαχαρία Εμμ. Δοξαστάκη*
Με το νόμο 4555/2018( ΦΕΚ133/ΤΑ’/19-07-2018)επιδιώχθηκε Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης- Εμβάνθυση της Δημοκρατίας- Ενίσχυση της Συμμετοχής – Βελτίωση της οικονομικής και αναπτυξιακής λειτουργίας των Ο.Τ.Α. και το όλο εγχείρημα ονομάστηκε Πρόγραμμα « ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι».
Όλο αυτό το χρονικό διάστημα των τεσσάρων μηνών, περίπου, από την ψήφιση του νόμου 4555/2018 έχει αναπτυχθεί ουσιαστικός διάλογος για τις επιμέρους διατάξεις του νόμου και έχει καταδειχθεί , ότι υπάρχουν ρυθμίσεις του που είναι ανεφάρμοστες και με βεβαιότητα θα δημιουργήσουν πρακτικά και νομικά προβλήματα στις επικείμενες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του Μαΐου 2019( 26 Μαΐου η πρώτη Κυριακή και 2 Ιουνίου η δεύτερη).
Προκύπτει με σαφήνεια, πλέον, ότι βασική επιδίωξη και στόχευση της Κυβέρνησης στον εν λόγω νόμο( 4555/2018) ήταν η θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής,ως εκλογικού συστήματος , για την ανάδειξη των αιρετών οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκηςης. Η απλή αναλογική είναι όντως μια πραγματικά μεγάλη δημοκρατική τομή, εφόσον συνοδεύεται από « δικλείδες ασφαλείας» και την οικοδόμηση ενός σύγχρονου συστήματος διακυβέρνησης με άξονες την αποτελεσματικότητα , τη διαφάνεια, τη συμμετοχή, τη συνοχή και τη λογοδοσία. Στην περίπτωση , όμως , του νόμου 4555/2018 παρά τις προτάσεις των συλλογικών οργάνων της αυτοδιοίκησης για την κατοχύρωση μιας πολυεπίπεδης Δημοκρατικής Διακυβέρνησης, αυτή δεν προχώρησε.
Παρακάτω περιγράφονται συγκεκριμένες παραδοξότητες και ατέλειες του νόμου, τις οποίες εντοπίσαμε μετά από συστηματική και ενδελεχή μελέτη των επιμέρους άρθρων του και για τις οποίες φρονούμε πως το Υπουργείο Εσωτερικών πρέπει το συντομότερο δυνατό να τις αντιμετωπίσει.
1η Κωλύματα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστα(άρθρο 11)
Κατά την ΠΑΡ. 1 δεν μπορούν να εκλεγούν ή να είναι δήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, σύμβουλοι κοινότητας με μόνιμο πληθυσμό άνω των τριακοσίων( 300)κατοίκων ή πρόεδροι κοινότητας με πληθυσμό έως τριακοσίων (300) κατοίκων, εφόσον στο πρόσωπό τους συντρέχουν κάποιες ιδιότητες( κωλύματα).Επομένως από την ανάγνωση της διάταξης αυτής και τη γραμματική ερμηνεία της υποθέτουμε, ότι οι πρόεδροι κοινότητας με πληθυσμό άνω των τριακοσίων (300) κατοίκων δεν έχουν κώλυμα, εφόσον συντρέχουν στο πρόσωπό τους οι ιδιότητες που μνημονεύονται στο άρθρο 11. Τονίζεται ότι οι σχετικές διατάξεις που καθιερώνουν κωλύματα εκλογής ερμηνεύονται στενά, γιατί επιφέρουν περιορισμό του δικαιώματος του εκλέγεσθαι και της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας σε τοπικό επίπεδο, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 102 του Συντάγματος. Αντίθετα, όμως, οι πρόεδροι κοινοτήτων με μόνιμο πληθυσμό άνω των τριακοσίων (300) κατοίκων , κατά το άρθρο 12 του Ν 4555/2018, έχουν κώλυμα και ασυμβίβαστο εφόσον έχουν οφειλή προς το δήμο , της οποίας το ποσό υπερβαίνει τα πεντακόσια (500) ευρώ.
2η Παράβολο υποψηφίου δημάρχου
Αύξηση του παραβόλου, υπέρ του δημοσίου, του υποψηφίου δημάρχου από τα 100€ στα 200€(άρθρο 14).
3η Ένωση κοινότητας με όμορη
Αν σε μια κοινότητα ματαιωθεί η εκλογή , επειδή δεν έχει υποβληθεί δήλωση συνδυασμού υποψηφίων ή , σε κοινότητα έως και τριακοσίων (300) κατοίκων, δήλωση υποψηφιότητας μεμονωμένων υποψηφίων και στην επανάληψη της εκλογής δεν δηλωθεί συνδυασμός ή μεμονωμένες υποψηφιότητες, η κοινότητα αυτή ενώνεται με όμορη αυτής κοινότητα του ίδιου δήμου. Η διάταξη αυτή παραβιάζει κατάφωρα την αυτοτέλεια των ΟΤΑ(άρθρο18).
4η Εκλογικό σύστημα( άρθρο32)
Η Κυβέρνηση θεσμοθέτησε την απλή αναλογική , χωρίς να αξιολογήσει την πολιτική και διοικητική αστάθεια που θα επιφέρει η εφαρμογή της στους δήμους.Η απλή αναλογική είναι μια μεγάλη δημοκρατική τομή, αλλά προϋποθέτει τη θέσπιση « δικλείδων» ασφαλείας και την οικοδόμηση ενός σύγχρονου συστήματος τοπικής διακυβέρνησης με άξονες την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια, τη συμμετοχή, τη συνοχή και τη λογοδοσία. Η Κυβέρνηση στο νόμο 4555/2018 δεν είχε την πολιτική βούληση να διασφαλίσει την κυβερνησιμότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Στο παράδειγμα που ακολουθεί συνδυασμός που καταγράφει την πρώτη Κυριακή ποσοστό επί των εγκύρων ψηφοδελτίων 50,78%, δεν εξασφαλίζει την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του δημοτικού συμβουλίου( μισά συν ένα).
Δήμος Χ με αριθμό μελών ΔΣ 33
Έγκυρα ψηφοδέλτια 10.000
Έλαβαν
Α’ Συνδυασμός 5078 ψήφους , ποσοστό 50,78%
Β’ Συνδυασμός 1740 ψήφους, ποσοστό 17,40%
Γ’ Συνδυασμός 1736 ψήφους , ποσοστό17,,36%
Δ’ Συνδυασμός 1446 ψήφους , ποσοστό 14,46%
Εκλογικό μέτρο= 10.000:33=303+1=304
Έδρες συνδυασμών: Α’ συνδυασμός 16, Β’ συνδυασμός 6, Γ’ συνδυασμός 6 και Δ’ συνδυασμός 5
5η Κατανομή εδρών συμβούλων κοινότητας( άρθρο33)
Και στην πετίπτωση της εκλογής των συμβουλίων κοινότητας με μόνιμο πληθυσμό άνω των τριακοσίων κατοίκων, εφαρμόζεται το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής.Ενδέχεται πάλι ο πλειοψηφείσας συνδυασμός με ποσοστό άνω του 50% να μην εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του συμβουλίου της κοινότητας( σε πενταμελές συμβούλιο τα τρία μέλη).
Παράδειγμα
Κοινότητα με μόνιμο πληθυσμό 1.500 κατοίκους, εκλέγει 5/μελές συμβούλιο.
Στις εκλογές συμμετέχουν 4 συνδυασμοί και λαμβάνουν όλοι μαζί 400 ψήφους.
Α’ συνδυασμός λαμβάνει 220 ψήφους , ποσοστό 55% και λαμβάνει δύο έδρες.
Β’ συνδυασμός λαμβάνει 61 ψήφους, ποσοστό 15,25% και λαμβάνει1 έδρα.
Γ’ συνδυασμός λαμβάνει 50 ψήφους ,ποσοστό 15% και λαμβάνει 1 έδρα.
Δ’ συνδυασμός λαμβάνει 59 ψήφους, ποσοστό 14,74% και λαμβάνει 1 έδρα.
6η Εκλογή περιφερειάρχη (άρθρο 48)
Δεν μπορεί να εκλεγεί περιφερειάρχης ο πολίτης κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ κατά το άρθρο 10 μπορεί να εκλεγεί δήμαρχος.
7η Διασταύρωση της ψήφου στην εκλογή των περιφερειακών αρχών( άρθρο54)
Για την εκλογή των δημοτικών αρχών σε δήμους που αποτελούνται από περισσότερες εκλογικές περιφέρειες, ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του υπέρ ενός ή δύο ή τριών υποψηφίων της εκλογικής περιφέρειας στους εκλογικούς καταλόγους της οποίας είναι γραμμένος και υπέρ ενός υποψηφίου σε μία από τις άλλες εκλογικές περιφέρειες του οικείου δήμου. Αυτό λέγεται διασταύρωση της ψήφου στις δημοτικές ενότητες του δήμου.
Για την ανάδειξη, όμως , των περιφερειακών αρχών δεν ισχύει η διασταύρωση της ψήφου στις περιφερειακές ενότητες που απαρτίζουν την κάθε περιφέρεια.
8η Εκλογή δημάρχου , εφόσον κενωθεί η θέση για οποιονδήποτε λόγο( άρθρο 69)
Αν η θέση του δημάρχου κενωθεί για οποιονδήποτε λόγο, το δημοτικό συμβούλιο εκλέγει νέο,δήμαρχο, μεταξύ των συμβούλων που έχουν εκλεγεί με τον πρώτο ή δεύτερο σε ψήφους συνδυασμό.Η διάταξη αυτή παραβιάζει τη λαϊκή κυριαρχία, την αρχή της πλειοψηφίας και την αυτοτέλεια και κατοχύρωση των δημοτικών παρατάξεων.
9η Ορισμός αντιδημάρχων( άρθρο 68)
Ο ανεξάρτητος σύμβουλος ή ο διαγραφείς από την παράταξή του δημοτικός σύμβουλος μπορεί να ορισθεί από το δήμαρχο αντιδήμαρχος.
10η Δημοτικές παρατάξεις( άρθρο73)
Η ευκολία διάλυσης, συνένωσης και ίδρυσης δημοτικών παρατάξεων θα οδηγήσει σε συναλλαγές και εκμαυλισμό , αλλά , ακόμη, θα επιτρέψει και σε διάφορα εξωθεσμικά κέντρα διαπλοκής , να ανεβοκατεβάζουν δημάρχους και δημοτικές αρχές.
11η Πρόεδρος συμβουλίου κοινότητας άνω των τριακοσίων(300) κατοίκων(άρθρο 80)
Πρόεδρος του συμβουλίου κοινότητας άνω των τριακοσίων (300) κατοίκων εκλέγεται , από το σύνολο των μελών του οικείου συμβουλίου και για το σύνολο της δημοτικής περιόδου , ο επικεφαλής ενός από τους δύο πρώτους κατά σειρά εκλογής συνδυασμούς.
Υπάρχει στρέβλωση της λαϊκής κυριαρχίας και θα προκύψουν ανήθικες και ανίερες συμπράξεις.
12η Στο άρθρο 90 του νόμου 4555/2018 , ορίζεται ότι οι συνεδριάσεις του συμβουλίου της κοινότητας είναι δημόσιες και γίνονται υπό την προεδρία του προέδρου του συμβουλίου.
Δεν αναφέρεται, όμως, πουθενά αν ο πρόεδρος έχει δικαίωμα ψήφου.
13η Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ(άρθρο197)
Το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής έκρινε ότι η διάταξη αυτή παραβιάζει τη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ.
14η Στο άρθρο 53 , εκ παραδρομής αναφέρεται στην ΠΑΡ. 1 στοιχ Β « στο δεύτερο μέρος του ψηφοδελτίου , ακολουθούν με αλφαβητική σειρά οι υποψήφιοι περιφερειακοί σύμβουλοι των υπολοίπων εκλογικών περιφερειών, με σημείωση , παραπλεύρως και μέσα σε παρένθεση , της εκλογικής περιφέρειας στην οποία είναι υποψήφιοι».
Το στοιχείο β πρέπει να διαγραφεί. Είναι κατάλοιπο της διάταξης στο σχέδιο του Ν/Σ , που ετέθη σε διαβούλευση, η οποία προέβλεπε τη διασταύρωση της ψήφου μεταξύ των περιφερειακών ενοτήτων της κάθε περιφέρειας. Δεν ενσωματώθηκε, όμως, η ρύθμιση αυτή , μετά τη διαβούλευση στο τελικό κείμενο του Ν/ Σ που κατατέθηκε στη Βουλή των Ελλήνων και το οποίο ψηφίστηκε στη συνέχεια.
15η Παράβολο του υποψήφιου περιφερειάρχη( άρθρο 51)
Το παράβολο για τους υποψήφιους περιφερειάρχες αυξάνεται από 150€ στα 200€.
16η Επόπτης ΟΤΑ( άρθρο 110)
Η επιλογή του Επόπτη ΟΤΑ γίνεται ύστερα από προκήρυξη του Υπουργού Εσωτερικών από το Ειδικό Συμβούλιο Επιλογής Διοικήσεων ( Ε.Σ.Ε.Δ.) με τη διαδικασία της ΠΑΡ. 1 του άρθρου 7 του νόμου 4369/2016(Α’33).
Κατ’ουσία η πρόσληψη , λόγω της διαδικασίας και της λειτουργίας του Ε. Σ. Ε. Δ. , ελέγχεται από τον Υπουργό Εσωτερικών. Ο Επόπτης δηλαδή λειτουργεί ως το μακρύ χέρι της διοίκησης και συγκεκριμένα του Υπουργού.
17η Υποχρεωτικός έλεγχος νομιμότητας( άρθρο 116)
Πρέπει να προσδιορισθεί με σαφήνεια , νέα διάταξη, αν εξαιρούνται ή όχι του πεδίου υποχρεωτικού ελέγχου οι αποφάσεις των συλλογικών οργάνων των δήμων και των περιφερειών που αφορούν την επιβολή φόρων , τελών και δικαιωμάτων.Το ΥΠ. ΕΣ. Με την 27 Εγκ./ΑΠ 42203/13-8-2018 αναφέρει ότι εξακολουθούν να εμπίπτουν στον υποχρεωτικό έλεγχο νομιμότητας, ως αποφάσεις κανονιστικού χαρακτήρα-περιεχομένου.
18η Παύση αιρετών( άρθρο 130)
Απαράδεκτη κρίνεται η διατήρηση του θεσμού της παύσης των αιρετών . Το διοικητικό μέτρο της παυλσης , εξομοιούται μ’αυτό της αργίας. Μέχρι να καταργηθεί , τουλάχιστον , ως αρμόδιο όργανο , να ορισθεί το δημοτικό συμβούλιο.
19η Κατανομή πόρων της ΣΑΤΑ( άρθρο 186)
Καταργήθηκε η σύμφωνη γνώμη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος( ΚΕΔΕ) για την έκδοση της κοινής ΥΑ κατανομής της ΣΑΤΑ για την κάλυψη επενδυτικών δαπανών των δήμων, όπως όριζε η ΠΑΡ. 7 του άρθρου 2 του νόμου 4038/2012( Α’ 14) και μετατράπηκε σε απλή γνώμη.
20η Παράβολο υποψήφιου προέδρου κοινότητας με μόνιμο πληθυσμό άνω των τριακοσίων(300) κατοίκων
Το άρθρο 16 ορίζει ότι στη δήλωση επισυνάπτονται για κάθε υποψήφιο του συνδυασμού :
α)…
β)…
γ) Αποδεικτικό είςπραξης Δ.Ο.Υ. , ή παράβολο από το οποίο προκύπτει ότι κάθε υποψήφιος σύμβουλος κοινότητας έχει καταθέσει υπέρ του δημοσίου, αντίστοιχα, το ποσό των δέκα(10) ευρώ.
Ο υποψήφιος πρόεδρος καταθέτει παράβολο και τι ποσό; Δεν ορίζεται στη διάταξη.
*Πρόεδρος της Ένωσης Δημάρχων Κρήτης
Ηράκλειο 12/11/2018